Çek Ticari Sözleşmeler Kapsamında Teminat Olarak Verilebilir mi?
Teminat Çeki Nedir?
Çekin Genel Özellikleri
Çekin İlletten Mücerret Olması Kavramı
Teminat Çekinin Uygulama Alanları
Teminat Çekinin Verilmesi ve Detaylar
Sonuç ve Öneriler
Değerli okurlarımız,
İlgili yazımızda, sizlerle ekonomi dünyasının önemli bir konusu olan ve zaman zaman sorular aldığımız, kimi zaman ise uygulamada karşılaştığımız bir hususa değineceğiz: "Teminat Çeki". Yazımızda, hem teminat çeki kavramına ayrıntılı değinecek hem de kısaca çekin özelliklerinden bahsedeceğiz. Faydalı olmasını dileriz.
Genel Özellikleriyle Çek Nedir?
Çek, Ticaret Kanunu'nda kambiyo senetlerinin bir türü olarak düzenlenmiş çok önemli bir ödeme aracıdır. Çekin vasfı, zorunlu unsurları gibi teknik konular olmasına rağmen, biz yazımızla ilgili iki özelliğini ele alacağız ve buradan hareketle teminat çeki kavramının anlaşılmasına çalışacağız.
Belirttiğimiz gibi, çek, kanunun özel bir önem atfettiği değerli bir kâğıttır. Ülkemizde ekonomik hayatın baş aktörlerinden biri olup bir ödeme aracıdır. Çek esasında görüldüğünde ödenmelidir. Yani çekde vade olmaz, çek sunulduğunda görüldüğünde ödenir.
Ne var ki, ülkemizde çekin temel özelliğinden farklı olarak tam tersi bir vade aracı olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle, artık teamül haline gelmiş bu durum makamlarca da kabul edilmiş olup yıllardır çıkarılan mevzuat ile çek te vadenin kabul edileceği belirtilmiş, böylece çek ülkemizde vadeli bir ödeme aracı haline gelmiştir.
Çekin İlletten Mücerret Olması Kavramı
Nasıl ki, ekonomik hayatta ödeme aracı olarak karşı tarafın elinde bir para gördüğümüzde bu paranın nedenini, nasıl karşı tarafın eline geçtiğini sorgulamıyorsak, aynı mantık ile çeki de herhangi bir nedene bağlamamız gerekir. Çekin unsurlarından biri olan illetten mücerret olması, yani soyut olması, dahası herhangi bir nedene bağlı olmamasıdır. Dolayısıyla, çek özelliğini taşıyan bir kıymetli evrak gördüğümüzde, bu evrağın arkasında herhangi bir neden aramayacak, ilgili evrağı bir ödeme aracı olarak göreceğiz.
Peki, hal böyleyse bir çek nasıl teminat çeki olur ve bunun sonuçları neler olabilir?
Teminat Çeki Nedir?
Ticari hayatta, kısaca iki taraf olduğunu düşünürsek, hem alıcı taraf hem de satıcı taraf, herhangi bir ekonomik ilişki, sözleşme vb. konularda kendilerini garanti altına almak istemekte, iş ve işlemlerin gerçekleşmesi hatta başlaması için karşı taraftan bir teminat istemektedirler. Normal şartlarda ipotek, kefalet, rehin, teminat mektubu gibi araçlarla ilgili ihtiyacın karşılanması gerekmekte iken, sayılan işlemlerin zorluğu, zaman alması, maliyeti gibi nedenlerle, ülkemizde aktörlerin çek düzenlemek suretiyle karşı tarafa teminat verdikleri görülmektedir. Ancak daha önce bahsettiğimiz üzere, çeki ruhundan uzaklaştıran bu uygulama da çok sayıda anlaşmazlık doğurmuş ve doğurmaya devam etmektedir. Konu, kanunlarımızda açıkça yer almayıp yargı kararları eşliğinde değerlendirilmektedir.
Çekin Üstüne Teminat Çekidir İfadesi Yazılarak Teminat Çeki Verilmesi
Uygulamada, çoğu zaman teminat çeki vermek amacıyla çekin üstüne, yanına veya arkasına sadece "teminat çekidir" ifadesi yazılmaktadır. Yargı kararları uyarınca, herhangi bir neden belirtmeden çekin üstüne yazılan bu ve bunun gibi ifadeler yazılmamış sayılacak, dolayısıyla çekin geçerliliğini etkilemeyecektir. Bu durumda çeki alan taraf için bir sorun oluşmayacak ancak teminat olarak vermek isteyen taraf bir teminat çeki değil normal bir çek vermiş olacaktır.
Çekin Üstüne Detaylar Belirtilerek Teminat Çeki Verilmesi
Gene uygulamada, çekin teminat çeki özelliğini kazanması amacıyla taraflar, çekin üstüne, …… tarihli sözleşme uyarınca teminat çekidir, …… tarihli sözleşme uyarınca iş bu çek düzenlenmiş olup ….. şarta bağlı olarak verilmiştir, ……….. tarihli sözleşme uyarınca iş bu çek düzenlenmiş olup ….. şartın gerçekleşmesi halinde ödenecektir ciro edilemez gibi hükümler yazmaktadırlar. Hal böyle olduğunda çek, bir şarta bağlanmakta ve ana özelliği olan illetten mücerret
Hal böyle olduğunda çek bir şarta bağlanmakta ve ana özelliği olan illetten mücerret olma, nedensiz olma özelliğini yitirmektedir. Dolayısıyla yaygın görüşe göre çek kambiyo vasfını kaybetmektedir. Ancak bu durumun önemli bir sonucu olası bir anlaşmazlıklarda kanuni takibin kambiyo senetlerine özgü yollarla kambiyo takibi yapılamayacağıdır.
Biliyorsunuz kanunumuzda kambiyo senetlerine özgü takip çok daha avantajlı bir durumdadır. Çeki alan taraf bir nevi bu avantajını kaybetmektedir.
Sonuç olarak teminat çeki alan ve veren tarafın ihtiyaçlarına çok dikkat ederek konunun daha sonra gelebileceği aşamaları da değerlendirerek bir karar vermesi son derece isabetli olacaktır.
Saygılarımızla.